TARİH BİLİMİNİN KONUSU
Tarihin Tanımı: Tarih; insanların zaman ve mekan çerçevesinde meydana getirdikleri her türlü faaliyet ve ilerlemeleri, sebep - sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayalı ve tarafsız bir şekilde inceleyen sosyal bir bilimdir.
Olay: insanlık alemini ilgilendiren siyasi, ekonomik, sosyal, dini vb. alanlarda yaşanan ve ortaya çıkan her duruma olay denir. Olaylar kısa sürede anlık olup biter.
Olgu: Zaman içerisinde uzun sürede oluşan durumlardır. Bir başka ifade ile oluşum süreçleri gözlenebilen olaylar olgudur.
Malazgirt Savaşı bir olaydır. Bu olay sonucunda Anadolu’nun Türk yurdu haline gelmesi bir olgudur.
Bir tarih araştırmasında takip edilen yöntemlerşunlardır:
VERİLERİ TASNİF
TERKİP (SENTEZ)
TARİHİN SINIFLANDIRILMASI
A. ZAMANA GÖRE SINIFLANDIRMA
YAZILIŞ BİÇİMİNE GÖRE TARİH ÇEŞİTLERİ
HİKAYECİ(RİVAYETÇİ) TARİH
ÖĞRETİCİ TARİH
ARAŞTIRMACI (BİLİMSEL) TARİH
Türklerin Kullandıkları Takvimler
1. 12 Hayvanlı Türk Takvimi:· Türklerin kullandığı en eski takvimdir.
· Güneş yılını esas alır. 12 yılda bir devir yapar.
· Bu takvimde her yıl bir hayvan adıyla anılıyordu.
· Günümüzde Çin, Tibet ve Sibirya’da kullanılmaktadır.
2. Celâlî Takvimi:
· Büyük Selçuklular zamanında Melikşah tarafından Ömer Hayyam ve ekibine hazırlatılan bu takvim güneş yılına göre hazırlanmıştı.
3. Hicrî Takvim:· Ay yılını esas alır.
· Başlangıç olarak Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği 622 yılını alır.
· Günümüzde Ramazan ayı, kutsal gün ve gecelerde bu takvimi kullanmaktayız.
4. Rumî Takvim:
· OsmanlıDevleti'nde resmî ve malî işlerde kullanılmak üzere Tanzimat Fermanı ile (1839) yürürlüğe giren takvimdir.
· Güneşyılını esas alır.
· 1926'dan itibaren kullandığımız takvimdir. Güneş yılını esas alır. Temeli Mısırlılara dayanır. İyon ve Yunanlılar kanalıyla Batı'ya aktarılmıştır. Romalılar Sezar zamanında Jülyen takvimi olarak düzenlemiş ve kullanmışlardır. Yeniçağ'da Papa XII. Gregor tarafından yeniden yapılan düzenlemelerle Gregoryen Takvimi olarak anılmıştır. Miladî takvim Hz. İsa'nın doğuşunu başlangıç olarak kabul eder.
TARİHE YARDIMCI OLAN BİLİMLER:1)- COĞRAFYA: Tarih olayın geçtiği YER'in fiziki ve beşeri özelliklerini coğrafyadan öğrenir.
2)- ARKEOLOJİ (Kazı Bilimi): Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır.
3)- KRONOLOJİ (Takvim Bilgisi): Tarihi olayların zamanlarınıbelirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler.
4)- PALEOGRAFYA: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
5)- EPİGRAFYA (Kitabeler Bilimi): Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler.
6)- SOSYOLOJİ (Toplum Bilimi): Sosyal olayları inceler.
7)- ANTROPOLOJİ:Toplumların ırk yapılarını inceler.
8)- FİLOLOJİ (Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler.
9)- ETNOGRAFYA: Örf,adet, gelenek ve görenekleri inceler.
10)- DİPLOMATİK: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanlarıvb. inceler.
11)- HERALDİK (Mühür bilimi): Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler.
12)- NÜMİZMATİK(Paralar bilimi): Eski Paraları inceler.
2)- ARKEOLOJİ (Kazı Bilimi): Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır.
3)- KRONOLOJİ (Takvim Bilgisi): Tarihi olayların zamanlarınıbelirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler.
4)- PALEOGRAFYA: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
5)- EPİGRAFYA (Kitabeler Bilimi): Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler.
6)- SOSYOLOJİ (Toplum Bilimi): Sosyal olayları inceler.
7)- ANTROPOLOJİ:Toplumların ırk yapılarını inceler.
8)- FİLOLOJİ (Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler.
9)- ETNOGRAFYA: Örf,adet, gelenek ve görenekleri inceler.
10)- DİPLOMATİK: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanlarıvb. inceler.
11)- HERALDİK (Mühür bilimi): Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler.
12)- NÜMİZMATİK(Paralar bilimi): Eski Paraları inceler.
TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARTarih, MÖ 3500’lerde Sümerlerin yazıyı bulmasıyla başlamıştır. Yazının bulunması ve kullanılmasından önceki dönemlere tarih öncesi çağlar ismi verilmiştir.
insanlığın dünyaya gelişinden Yontma Taş Devri’ne kadar geçen zamandır.
★ insanlığın yaşadığı en uzun devirdir.
★ insanlar alet yapmasını bilmiyordu.
★ Sivri ve keskin taşlarla kendilerini korumaya çalışıyorlardı.
★ Alet yapılmadığından üretim de yoktur.
Ekonomik olarak avcılık ve toplayıcılık vardır.
ORTA TAŞ)DEVRİ (MÖ 10.000 - 8.000)
Devrin sonunda ateş bulundu.
Taşın yontulmasının yanında biçimlendirip süslenmesinden dolayı bu isim verilmiştir.
★ Bu devirde taşla birlikte kemik de düzgün hale getirilerek silah olarak kullanılmıştır.
★ Tarım hayatı başlamıştır.
★ Tüketici durumdaki insanlar üretmeye başlamıştır.
★ İlk köyler kurularak yerleşik hayata geçilmeye başlanmıştır.
★ Köpek, koyun, keçi, sığır ve domuz gibi hayvanlar evcilleştirmiştir.
★ Dönemin sonlarına doğru dokumacılık başlamıştır.
Kilden kap-kacak yapılmıştır
a) BAKIR DEVRİ
Taşla birlikte kullanıldığı için Bakır Taş Çağ da denilmektedir.
★ Bulunan ve kullanılan ilk maden bakırdır.
★ Bakırdan silah, kap-kacak yapıldı.
b) TUNÇ DEVRİ
Bakır ve Kalay'ın karıştırılması ile daha sert maden olan Tunç'u buldular.
★ Alet yapımında kullanıldı.
★ Bu devir şehir devletlerinin kurulduğu dönemdir.
★ Ticari ilişkiler artmıştır.
c) DEMİR DEVRİ
Demir insanoğlunun kullandığı en önemli buluşlardandır.
★ Demir tarımda, günlük hayatta kullanılmaya başlandı.
★ Madeni para ilk kez bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.
★ Polis denilen site şehir devletlerinin yerini büyük devletler almaya başlamıştır.
★ Sanayinin gelişimine ortam hazırladı
TARİHİ DEVİRLER
İLKÇAĞ MÖ 3500 yıllarında Sümerlerin yazıyı bulmasıyla başlar.
ORTAÇAĞ MÖ 375 yılında Avrupa Hunları'nın AvrupalI Kavimleri göç ettirmesiyle başlar
YENİÇAĞ 1789'da Fransız İhtilali ile başlar.
YAKINÇAĞ 1453 yılındaİstanbul'un fethi ve Bizans İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla başlar
Tarih Çağlarının Genel Özellikleria)İlkçağ / Antikite (M.Ö.3200 - M.S.375)
· Yazının icadı ile kavimler göçü arası dönemdir.
· Çok tanrılı dinler yaygındır.
· Köleci toplum vardır.
· Tarım ve hayvancılık yapılır.
· Merkezi krallıklar yıkılmış, feodalite dönemi başlamıştır.
· İslamiyet doğmuştur.
· İslâm’ın Altın Çağı yaşanmıştır.
· Avrupa’da karanlık çağ yaşanmaktadır.
· Skolâstik düşünce çağa egemen olmuştur.
c) Yeniçağ (1453 - 1789)· Merkezi krallıklar yeniden güçlenmiştir.
· Coğrafi Keşifler, Rönesans, Reform, Aydınlanma Çağı yaşandı.
· Avrupa’da bilimsel gelişmeler hızlanmıştır.
· Sömürgecilik artmıştır.
· Merkezi krallıklar ve çok uluslu imparatorluklar yıkıldı.
· Milli devletler kuruldu.
· Demokrasi, cumhuriyet, eşitlik ve milliyetçilik yayıldı.
· Sanayi inkılâbı sonucunda rekabet hız kazandı.
· Liberalizm ve Sosyalizm akımları sistemleşti.
· İşçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
· I. ve II. Dünya Savaşları yaşandı.
Yazılışına Göre Tarih Çeşitleri:
• Hikâyeci Tarih:Olaylar bir masal gibi anlatılır. Eski Yunan’da Heredot’un Historia adlı eseri gibi.
• Öğretici Tarih:Toplumu ahlâkî yönden eğitmek ve millî birliği güçlendirmek için yazılır: Tukidides’in Peleponnes Savaşları gibi.
• Sosyal Tarih: Toplumların ortaya koyduğu kültür ve uygarlığı araştırmak için yazılır.
• Bilimsel (Araştırmacı) Tarih: Olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde, tarafsız olarak inceler. 19. yüzyılda gelişmiştir. Günümüz tarih anlayışının temelini oluşturur.
İLKÇAĞ UYGARLIKLARI
♦ Sümerler, tarihteki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlardır. Sümerlerde şehir devletlerini Ensi denen rahip krallar yönetmiştir.
♦ Sümerlerde özgür insanlardan oluşan Aksakallılar meclisi bulunmaktaydı.
♦ Mezopotamya’daki diğer milletler de Sümerleri örnek almışlardır.
♦ Urugakina, rahiplerin sömürüsüne karşı tarihin ilk ihtilalini gerçekleştirdi ve bunun sonrasında tarihin ilk yazılı kanunlarınıyaptı. Bu kanunlarda özel mülkiyeti koruyucu hükümlere yer verdi.
♦ Ziggurat adı verilen tapınaklar yaparak, bunları okul, depo ve rasathane olarak kullanmışlardır.
♦ Sümerler, öldükten sonra yaşamın devamına inanmadıklarından mezarlara eşya koymamışlardır.
♦ Sümerlerin başlıca buluşları şunlardır; yazı,tekerlek, çemberin 360° oluşu, tarihteki ilk ay takvimleri, yıldızların burçlara ayrılması.
♦ Tarihin bilinen ilk düzenli ordusunu kurarak Mezopotamya'da üstünlük sağladılar.
Elamlar (MÖ 3000 - MÖ 640)
♦ Madencilik, çömlek yapımı ve seramik sanatında ilerlemişlerdir.
Babilliler (Amurrular) (MÖ 2100 - MÖ 539 )♦ En etkili oldukları dönem Hamurrabi dönemidir. Kral Hamurrabi iktidarını kurduğu orduya ve yaptığı yasalara dayandırmıştır. Böylece tarihin bilinen ilk monarşik idaresini kurdu.
♦ Hamurrabi Mezopotamya'daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi. Ayrıca yasalarında kısasa kısas özelliğine yer verdi.
♦ Hayvancılık ve ticarete önem vermişlerdir. Bu süreçte Anadolu'da koloniler kurmuşlardır.
♦ Kaneş'te yapılan araştırmalar sonucu Anadolu'daki ilk yazılı belgeler bulunmuştur. Bu durum Anadolu’ya yazıyı Asurluların getirdiğini göstermiştir.
♦ Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi Ninova’da kurmuşlardır.
Anav Kültürü (MÖ 4500-MÖ 1000)
♦ Orta Asya’nın en eski kültürüdür.
Afanasyevo Kültürü (MÖ 3000-MÖ 1700)
♦ Türklerin en eski kültürüdür.Koyun ve at beslemişler, avcılıkla uğraşmışlardır.
Andronova Kültürü (MÖ 1700-MÖ 1200)
♦ Orta Asya’da en geniş kültürdür.Tunç ve altından yapılmış eşyalar, hayvan figürleri yapmışlardır.
Karasuk Kültürü (MÖ 1200-MÖ 700)
Tagar Kültürü (MÖ 700-MÖ 100)
♦ En genç ve gelişmiş kültürdür.
♦ İskitler, tarihte bilinen ilk Türk topluluğu olarak adlandırılmaktadır.
♦ İskitler, altın ve gümüş işlemeciliğinde iyiydiler. Bu sebeple onlara "bozkırların kuyumcuları" denmiştir.
♦ Yaptıkları figürlerde, hayvan üslûbunu kullanmışlardır. Hayvan üslûbunda kuş, at, geyik motifleri ön plandadır.
♦ Devletin başında firavun adı verilen krallar bulunurdu.
♦ Firavunlar tanrı kraldı. Yetkileri sınırsızdı.Bu nedenle devletin siyasi yapısı teoraktik monarşi idi.
♦ Kuzey Suriye'nin verimli topraklarını almak için Hititliler Kadeş Savaşı’nı yapmışlardır. (M. Ö. 1280) Tarihin ilk büyük meydan savaşı sayılan bu savaşta taraflar birbirlerine kesin üstünlük sağlayamamıştır.
♦ Daha sonra taraflar Kadeş Antlaşması’nıyapmışlardır. (M. Ö.1295) Bu antlaşma tarihin ilk yazılı antlaşmasıdır.
♦ Mısırlılar, hiyeroglif denilen yazının yanısıra hiyeratikve demotik denilen yazı türlerini geliştirildi.
♦ Mısır’da ekonomi tarıma dayanmıştır. Vergiler tarım ürünlerinden oluşmuştur. Köylüler ile köleler, asillerin, rahiplerin ve askerlerin topraklarında çalışmışlardır. Şehirliler ise ticaret ve sanatla uğraşmışlardır.
♦ Mısır'da yaşayanlar birden çok tanrıya inanmışlardır. En büyük tanrı güneş tanrısı idi. Ölümden sonra hayatın devamına inanmışlardır. Bu inanış şekli mumyacılıkta, eczacılıkta, tıpta, mimaride, resimde ve heykelcilikte önemli gelişmeleri sağlamıştır.
İlk güneş saatini bulmuşlardır.
♦ Persler, mutlakiyetle yönetilmişlerdir.
♦ Pers kralının yetkileri sınırsızdı.
♦ Satrap denen yöneticiler, her yıl kralın görevlendirdiği kişiler tarafından teftiş edilmiştir. Yönetimde yetersiz bulunanlar görevden alınmış veya cezalandırılmıştır.
♦ Perslerden kalan sanat eserlerinin en önemlileri, krallar için yapılan büyük saraylardır.
Racalık denilen küçük prenslikler tarafından yönetilmiştir.
♦ Arilerin Hindistan'a getirdiği kast sistemi; toplumsal, siyasî ve dinî düzenin temelini oluşturuyordu.
♦ Bu sistemde halk, sınıflara ayrılmıştı: Brahmanlar: Din adamlarıKşatriyalar: Hükümdarlar, komutanlar
ve askerler Vaizyalar: Sanatkârlar, tüccarlar ve çiftçiler Sudralar: İşçiler Paryalar: Bu dört sınıfın dışında olan ve hiçbir hakka sahip olmayan sınıftır.
♦ Halk; asiller ve köylüler olarak ikiye ayrılmıştı.
♦ Çin ekonomisi tarıma dayalıydı.
♦ Çinli tüccarlar, İpek Yolu aracılığıyla Çin'den Roma'ya kadar olan bölgede ticaret yapmışlardır.
♦ Çin'de ayrıca resim, porselen, heykelcilik ve çinicilik de gelişmiştir.
♦ Çin Şeddi, kuzeyden gelen Hun saldırılarına karşı korunmak amacıyla yapılmıştı.
♦ Barut, pusula, kağıt, matbaa ve mürekkebi icat ederek dünya medeniyetinin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
Fenikeliler
♦ Yaşadıkları bölgenin tarıma ve hayvancılığa elverişli olmaması nedeniyle balıkçılığa ve denizciliğe yönelmişler ve Akdeniz kıyılarında koloniler kurmuşlardır.
♦ Fenikeliler Sümer çivi yazısı ile Mısır Hiyeroglif yazısını örnek alarak tarihin ilk alfabesini icat ettiler.
♦ Tarihin ilk tek tanrılı dini olan "Musevilik" İbranilere aittir. İbraniler bu dinin yalnızca kendi kavimlerine gönderildiğini söylemişler ve kendilerinin üstün olduğunu belirtmişlerdir. Bu durum Museviliğin, Hıristiyanlık ve İslâmiyet gibi yaygın bir din olmasını önlemiştir.
♦ Anadolu (Asia Minör / Küçük Asya), Tarih boyunca birçok göç ve istilâya uğramıştır.
♦ Bunun sebebi;
1. Üç tarafının denizlerle çevrili oluşu,
2. Olumlu iklim şartları,
3. Verimli toprakları,
4. Bol su kaynaklarına sahip olmasıdır.
1. Hattiler, Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular (M.Ö. 2.000 - M.Ö. 600)
2. Persler(M.Ö. 543-333)
3. İskender imparatorluğu
4. Roma İmparatorluğu
5. BizanslIlar (395-1071)
6. Türkler (1071- Günümüze Dek)
♦ Yapılan araştırmalarda Hititler’in Hattilerden kültür ve inanç bakımından etkilendiklerini göstermektedir.
♦ Hattilerde boğa figürü önemli bir simgedir. Hattiler Hitilerle kaynaşmış, Hatti kültürü, Hitit kültürünün içinde yaşamaya devam etmiştir.
♦ Hititler, M.Ö. 1800 yıllarında başkenti Hattuşaş(Boğazköy) olan bir devlet kurdular.
♦ İmparatorluk döneminin en önemli olayı, Hititler ile Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Savaşı'dır. Savaşın sebebi, iki devletin de Anadolu'ya egemen olma isteğidir. İki tarafın da üstünlük sağlayamaması üzerine tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalandı (M.Ö. 1280).
♦ Hititlerde asillerden oluşan pankuş denilen bir meclis vardı. Bu meclis, kralın yetkilerini kısıtlıyordu.
♦ Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi tavananna denilen kraliçeydi.
♦ MÖ 1200 ve MÖ 600 arasında Anadolu'da çok tanrılıinanış mevcuttu.
♦ Anadolu'ya bu yüzden Hititler Dönemi’nde Bin Tanrılı İl denmiştir.
♦ Hititler krallarının hayatlarını anlatan anal adınıverdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız tarih yazıcılığınıbaşlatmışlardır. Tanrıya hesap verme düşüncesiyle zaferlerle birlikte yenilgiler de anlatılmıştır.
İyonyalılar (MÖ 12. yy - MÖ 4. yy)
♦ İzmir de kuruldurlar. İyonlar deniz ticaretinde de gelişmişlerdi.
♦ İyon Edebiyatının en önemli eseri, Homeros'un "İlyada ve Odesa Destanı"dır.
♦ iyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir. Matematikte Tales ve Pisagor, Tarih’te Heredot, Tıp'ta Hipokrat, Felsefe'de Diojen.
♦ İyonyalılar, anıtsal mimaride ve heykeltıraşlıkta başarılı eserler ortaya koydular. Efes'teki Artemis tapınağı İyonlara aittir.
♦ Başkent Tuşpa (Van)’dır.
♦ Urartular, madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi.
♦ Kaleleri ve su kanalları ile ünlüdür. Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri gibi..
♦ Kurucusu: Gordios, başkent ise Gordion’dur.. ankara da kurulmuştur.
♦ Friglerin çok tanrılıdinleri vardı. En büyük tanrıları Kibele'dir
♦ Frigyalılar, İyonlar ve Lidyalılar, Fenike yazısını kullandılar.
♦ İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Frigyalılar olduğu sanılmaktadır.
♦ Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir. Frigler, tapates adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler
♦ Balıkesir civarında kuruldurlar. Bilinen ilk madeni para, Lidyalılar tarafından kullanılmıştır.
♦ Lidyalılar, Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan Kral Yolu'nun açılmasında etkili oldular. Mısır, İskit, Asur, Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlardır. Tüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır.
9. EGE VE YUNAN UYGARLIĞI
♦ “ Polis” denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
♦ Polislerin başında “Tiran”denilen krallar vardır.
♦ Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. (Yerleşme amacıyla gitmişlerdir.)
♦ Başta Zeus olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur.
♦ Felsefede Aristo, Eflatun, edebiyatta Homeros (ilyada ve Odisse), tarihte, Tukitides önemli bilim adamlarıdır.
♦ Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır.
Klistenes kanunları Atina’yı “demokrasinin beşiği” yapmıştır.
♦ MakedonyalI Büyük İskender kısa sürede çok büyük bir devlet kurmuş, Hindistan’a kadar ilerlemiştir.
♦ Büyük İskender’in Mısır ve Asya’ya yaptığı seferlerde Batı ve Doğu medeniyetlerinin buluşması,kaynaşması yaşandı. M.Ö. 330-30 yılları arasında 300 yıl süren bu karşıIklıetkileşim dönemine Helenistik Dönem denir.
♦ Roma, 395’te Batı ve Doğu Roma olarak ikiye ayrı İdi. Batı Roma 476‘da, Doğu Roma (Bizans)İmparatorluğu 1453'te yıkı İdi. Romalı lar döneminde Anadolu'da Antakya, İzmit,İznik, İstanbul gibi kentler büyüdü.
12 Levha Kanunları
♦ Roma'da sınıflar arasındaki çatışmaları önlemek amacıyla Eski Yunan kanunlarından faydalanılarak 12 Levha Kanunları yapılmıştır (MÖ 5. yy).
♦ Roma Hukuku, 2. ve 3. yüzyıllardaki düzenlemelerle oldukça iyi hale getirilmiştir.
♦ Günümüzde Batı dünyasında uygulanan hukukun temeli, Roma Hukuku'na dayanır.
♦ Romalılar, Latin alfabesine son şeklini kazandırmışlardır.
♦ Mısır'dan alınan Güneş yılı takvimini de Milâdî takvime dönüştürmüşlerdir.
TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE İLK TÜRK DEVLETLERİ
♦ Türklerin tarih sahnesine çıkışları Orta Asya'dır.
♦ Türkler ilk olarak Altay-Sayan Dağları daha sonra da Ural-Altay dağları arasındaki bölgelerde yaşamışlardır.
♦ Orta Asya, karasal bir iklime sahiptir. Türklerin yaşadıkları coğrafya, onların göçebe ve mücadeleci bir karaktere sahip olmalarına sebep olmuştur.
1. Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı,
2. Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler
3. Salgın hastalıklar
4. Türklerin Cihan hâkimiyeti düşüncesi. (Güneşin doğduğu yerden, battığı yere kadar her yeri fethetme arzusu)
5. Olumsuz iklim şartları
* Atı evcilleştirenTürkler, bu sayede Orta Asya’nın değişik yerlerine gitmişlerdir.
1. Orta Asya Kültür ve Medeniyeti dünyanın değişik bölgelerine taşınmıştır.
2. Göç eden Türk boyları gittikleri yerlerde yeni Türk Devletleri kurarlarken, oralardaki bazı devletleri de yıktılar.
Göç etmeyip, Orta Asya'da kalan Türkler, ilk Türk Devleti olan Asya Hun Devleti’ni kurmuşlardır.
♦ Orta Asya’da kurulan ilk Türk devleti Hunlar
Asya Hun Devleti'nin bilinen ilk hükümdarı Teoman'dır
♦ Mete zamanında Hunlar, en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Mete'nin kurduğu devlet teşkilatı daha sonra kurulacak olan Türk devletlerine örnek olmuştur.
Mete han onlu sistemi ile kendinden sonra kurulan devletlerin askeri sistemlerini etkilemiştir. Onbaşı yüzbaşı binbaşı gibi.
Hunlara Karşı Çin Politikası
♦ Türk beylerini hediyelerle ve ekonomik yardımlarla kendilerine bağlamaya çalıştılar.
♦ Hediyeleri ve ekonomik yardımları birden keserek Türkleri itaat altına almaya çalıştılar.
♦ Türk beylerini birbirlerine karşı kışkırtarak, devletin parçalanmasına sebep oldular.
İkili Yönetim (Çifte Krallık)
♦ Türk devletlerinde hükümdar yönetimi kolaylaş-tırmak için ülkeyi Sol (Doğu) ve Sağ (Batı) olmak üzere ikiye ayırırdı. Ortada (Merkezde) ise asıl hükümdar bulunurdu. Sağ ve Solda ise Hanedan üyelerinden Yabgu'lar bulunurdu.
Hakanların Unvanları
Türkler hükümdarlarına Şanyü, Tanhu, Hakan, Han, Yabgu, ilteber, idi-kut, Erkin gibi unvanlar vermişledir
Kut Anlayışı
♦ Türkler devleti yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanıyorlardı. Tanrı tarafından verilen bu yönetme hakkına kut diyorlardı.Kut'un kan yoluyla hükümdarın tüm erkek çocuklarına geçtiğine inanıyorlardı.
♦ Türk meclislerine toy, kurultay veya kengeş denirdi.
♦ Kurultay'da devletin ana meseleleri görüşülürdü.
Hükümdarın ölümü, savaş veya milli felaketlerde kurultay toplanırdı
♦ Türk ordu teşkilâtını ilk kuran Mete Han’dır. Mete, orduyu onluk sisteme göre düzenlemiştir.
♦ Onlu sistem daha sonra tüm Türk devletlerinde kullanılmıştır.
♦ Onlu sistem Avrupa'ya Attila ile girmiştir.
Türk Ordusunun Özellikleri
♦ Türk ordusu, ücretli değildir.
♦ Türk ordusu, daimîdir.
♦ Atlı askerler çoğunluktadır.
♦ Kadın-erkek herkes savaşa hazırdır.
Din ve İnanış
♦ Ayrıca, dağ, kaya, güneş, orman, su ve ay da kutsal kabul edilmiştir.
♦ Şaman (kam) denilen rahipler, iyi ve kötü ruhlarla temasa geçerek ayinler yaparlardı.
♦ Kurban keserek kötü ruhlardan kurtulmayı düşünürlerdi.
♦ Türklerin İslamiyet'ten önceki dini Göktanrı diniydi. Bu dine göre Türkler;
♦ Tek bir Tanrının evreni yarattığına ve gökte oturduğuna inanıyorlardı.
Yuğ
♦ Ölü gömme törenine verilen isimdir. Yedi gün sürerdi. Ölenin silahları, eşyaları ve kurban edilen atı da mezara birlikte konurdu.
♦ Ölen kişinin hayatta iken öldürdüğü düşman sayısıkadar taşın mezarın başına dikilmesi ile oluşan anıtlar. Bu kişiler, öbür dünyada ona hizmet edeceklerdir.
♦ Türklerde mezara verilen isimdir.
♦ Canlı hayvan, deri, kösele, kürk, hayvani gıdalar satmışlar; tahıl ve giyim eşyası almışlardır.
♦ Asya Hunları, KökTürkler, Uygurlar Çin'le, Avrupa HunlarıBizans'la ticari anlaşmalar yapmışlardır.
♦ İpek yolu, ticari hayatın canlı olmasını sağlamıştır. Bu nedenle ipek yolu egemenliğini sağlamak önemlidir.
Türk Toplumu
♦ Urug Soy (Aileler Birliği)
♦ Budun -» Millet denilen birimlerden oluşuyordu.
♦ Boyların başında bulunan beyler, töreye göre boyu idare ederlerdi.
♦ Boyların bir araya gelmesiyle devlet kurulurdu.
Türklerin Tarih Boyunca Kullandıkları Alfabeler
♦ Kök Türk Alfabesi
♦ Uygur Alfabesi
♦ Soğd Alfabesi
♦ Brahmi Alfabesi
♦ Süryanî Alfabesi
♦ Tibet ve Çin Alfabesi
♦ Arap Alfabesi
♦ Kiril Alfabesi
♦ Latin Alfabesi
Edebiyat
♦ Türklere ait ilkyazı dili örnekleri, Orta Asya'da ortaya çıkıp gelişen Türk edebiyatının temelini oluşturur.
♦ Bunların en eski örnekleri, çoğunlukla Kök Türk alfabesiyle yazılmış olan mezar taşları üzerindeki yazıtlardır.
♦ Bu taşlar, Orhun Yazıtları ile Talaş ve Yenisey yazıtlarıdır.
♦ VIII. yüzyılda dikilmiş olan Orhun Yazıtları,Yadrinsef (N.M.Jadrincev) tarafından XIX. yüzyılda (1889) keşfedilmiştir.
♦ İlk olarak, 1893 yılında DanimarkalI dil bilgini VVilhelm Thomsen tarafından okunmuştur.
Sözlü Edebiyat Ürünleri:
Sagu: Ölen kişinin ardından söylenen ağıtlar.
Sav: Hayat felsefesini anlatan metinler.
Toy: Şölen ve düğünlerde okunan şiirler.
Koşuk: Şarkılar.
Destan: Büyük kahramanlıkları ve olayları olağanüstü öykülerle süsleyerek anlatan ve sonraki nesillere aktarılan metinler.
Başlıca Türk Destanları:
• Oğuz Kağan Destanı (Hunlar, Oğuzlar)
• Alper Tunga Destanı - Şu (İskitler, Saka):
• Ergenekon Destanı (Kök Türkler)
• Göç ve Türeyiş Destanları (Uygurlar)
• Manas Destanı (Kırgızlar)
♦ Asya Hun Devleti'nin dağılmasından sonra bir kısım Türkler, Balamir önderliğinde batıya göç etti.
♦ Türklerin ilerleyişinden rahatsız olan kavimler, Avrupa'nın içlerine doğru ilerlemeye başladılar.
♦ Yıllarca süren bu büyük göç hareketine Kavimler Göçü denir.
Feodalizm: etrafı surlarla çevrili küçük kalelerde derebeyi tarafından yönetilen siyasi birliklere denir.
Kavimler Göçünün Sonuçlan
1. Avrupa yüzyıla yakın bir süre karışıklık içinde kaldı.
2. Roma İmparatorluğu, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı.
3. Avrupa'nın etnik yapısı değişti.
Balamir Dönemi
♦ Bilinen ilk hükümdarları Balamir'dir.
Attila Dönemi
♦ Avrupa Hun Devleti'nin en parlak dönemi Attila zamanıdır.Attila, ilk iş olarak Bizans'ı Margos Antlaşması'yla vergiye bağladı(434).
♦ Margos Barışı, Bizans'ın Avrupa Hun Devleti'nin üstünlüğünü kabul ettiğini gösterir.
♦ Avrupa Hun Devleti’nin en güçlü olduğu dönem Atilla zamanıdır.
♦ Kök Türk Devleti, 552 yılında kurulmuştur.
♦ Türk adını devlet adı olarak ilk kez onlar kullanmışlardır.
♦ Asya Hun Devleti’nden sonra kurulan ikinci büyük Türk devletidir.
♦ 582 yılında Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı.
Doğu Kök Türkler 630 yılında, Batı Kök Türkler de 659 yılında Çin egemenliğine girmiştir.
II. Kök Türk Devleti (Kutluk Devleti) (682-744)
♦ Türkler, I. Kök Türk Devleti’nin yıkılışından sonra 50 yıldan fazla Çin esaretinde kaldılar. 682 yılında Kutluk önderliğinde ayaklanan Türkler, Ötüken ve çevresini ele geçirerek II. Kök Türk Devleti’ni kurdular.
Orhun Yazıtları
♦ Kök Türkler Dönemi’nden günümüze ulaşan temel kaynak Orhun Yazıtları’dır.
♦ Bu yazıtlar; Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılıörnekleridir.
Orhun Yazıtları, Türk devlet adamlarının millete hesap vermeleri, devletin ve milletin karşılıklı görevlerinin belirtilmesi ve Türk devlet anlayışının bilinmesi açısından son derece önemlidir.
★ 18 harfli Uygur Alfabesi’ni hazırladılar.
★ Cengiz Han’ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğolları devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat ve alfabe konularında etkilediler.
★ Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar (Özbek ve Çağatay Türkleri).
★ ilk Müslüman Türk Devleti Karahanlılarla savaştılar. (Nedeni, Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyet’i yaymak istemeleri.)
★ Tahta harflerden Matbaayı oluşturdular, pamuktan kağıt yaptılar.
★ Uygurlar, yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.
Avarlar
ilk defaİstanbul’u kuşatan Türkler, Avarlar’dır.
MACARİSTAN olan yeni devletlerini kurdular.
Kırgızlar
Kırgızlar, Cengiz Han’a bağlanan ilk Türk kav- midir.
BULGARLAR
Hristiyanlaşmışlardır. Milli benliklerini kaybetmişlerdir.
HAZARLAR
♦ Hazar hakanları ve çevresi Museviliği benimsemişlerdir.
★ Hazarlar Müslüman Araplarla mücadele ederek
Kafkasların Müslümanlaşmasınıengellemişlerdir
Peçenekler
♦ Bizans ordusundaki Peçenekli askerler Malazgirt Savaşı’nda Büyük Selçuklu ordusuna katıldılar.
MACARLAR
Hristiyanlaşmışlardır. Milli benliklerini kaybetmişlerdir.
Osmanlı devletinin soyu bunlara dayanır.
Anadolu’ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından, ikinci akın Sibirler tarafından yapılmıştır.TÜRGEŞ (TÜRGİŞLER)
İlk Türk parasını bunlar yaptı.
KARLUKLAR
ilk Müslüman Türk topluluğudur.
♦ Avrupa: Toplumsal eşitsizlik üzerine kurulan bu düzen içinde halk, farklı toplumsal sınıflara ayrılmıştır: 1. Soylular (Senyörler)2. Rahipler3.
Burjuvalar4. Köylüler a. Özgür Köylüler b. Serfler (Köle Köylüler)
Doğu Roma: Bizans imparatorluğu'nda tahtın babadan oğula, kardeşten kardeşe geçmesi gibi düzenli bir sistem yoktu. Bu durum sürekli taht kavgalarına ve iç çatışmalara neden olmuştur. Bizans toplumu; soylular, din adamları, askerler ve köylüler olarak dört ana sınıftan oluşmuştur.
Çin
birden çok din hakimdi.
ARAP YARIMADASI’NIN durumu
♦ İslâmiyet'ten önce, Arapların büyük çoğunluğu puta tapıyordu. Kâbe,
Araplarca kutsal sayı lirdi. Burada Arap kabilelerinin 360 civarında putu vardı.
♦ Çok eşli evlilikler yaygındı.
♦ Kadınların miras hakkı yoktu.
♦ Kız çocuklarına değer verilmezdi.
Bu döneme CAHİLİYE DÖNEMİ denilmiştir.
a. Hz. Muhammed’in Peygamberlik Öncesi Hayatı
Hz. Muhammed, 571 yılında Mekke’de doğdu
♦ Hz. Muhammed, sık sık Nur Dağı’ndaki Hira mağarasına gidiyor, Allah’ın varlığı ve birliğini düşünüyordu.
♦ 40 yaşındayken, 610 yılında Hira mağarasında peygamberlikle görevlendirildi.
Hicret ve Medine İslâm Devleti
Mekkeliler, Hz. Muhammed'i öldürerek İslâmiyet’i tamamen ortadan kaldırmak istediler Hz. Muhammed Medine’ye göç etti.
Hz. Muhammed Dönemi Siyasi Olayları Bedir Savaşı (624)
MekkelilerinŞam’a kervan göndermesi ve geliri ile silahlanıp Müslümanları yok etmek istemeleri nedeni.
★
Müslümanlar Mekkelilerle yaptıkları ilk savaşı kazandı.
★ Müslümanların kendilerine olan güveni arttı.
★ İslamiyet bölgede hızlı bir şekilde yayılmaya başladı.
★ Elde edilen savaş esirleri Medineli Müslümanlara okuma-yazma öğretmek şartı ile serbest bırakıldılar.
Uhud Savaşı(625):
Nedenleri:
♦ Mekkeli putperestlerin Bedir yenilgisine karşıMüslümanların Medine yakınlarındaki tarım alanlarını tahrip etmeleri.
♦ Hz. Muhammed’in, Mekkelilerin yaptığı zarara karşılık bir Mekke kervanının alınmasını kararlaştırması.
♦ Müslümanlar bir Mekke kervanını ele geçirdiler. Ancak Müslümanların ganimet elde etmek için savaş disiplinini bozmalarıyenilmelerine neden olmuştur.
Hendek Savaşı (627)
♦ Nedeni: Mekkeli putperestlerin Müslümanlara kesin bir darbe vurmak istemeleri.
Müslümanlar başarılı bir savunma savaşı yaptılar. Putperestler bir daha saldırıya geçmediler. Müslümanlar taarruz, Mekkeliler ise savunma konumuna geçtiler.
Hudeybiye Anlaşması (628):
♦ Hz. Muhammed Müslümanlar için namaz yönü olarak seçilen Kabe’yi ziyaret kararı aldı. Putperestler savaş hazırlığına girişti. Hz. Muhammed, amaçlarının savaş değil barış olduğunu bildirdi. Bunun üzerine anlaşma yapıldı.
Antlaşmanın Önemi
♦ Anlaşma’nın imzalanmasıyla putperestler, Müslümanlarıresmen tanımış oldular.
♦ Mekke de Müslümanlar için bir huzur ortamı oluşmaya başlamıştır.
Bizansla Müslümanların yaptığı ilk savaştır. Müslümanlar kazanmıştır.
♦ Nedeni: Mekkeli putperestlerin Hudeybiye anlaşmasını bozmalarıdır.
♦ Müslümanlar büyük bir direnişle karşılaşmadan Mekke'yi fethettiler. Kâbedeki putlar kırıldı. Böylece İslâmiyet Hicaz'a yerleşti. Bu durum İslâmiyetin Arap Yarımadasındaki yayılışınıhızlandırdı.
Hz. Muhammed veda haccı olarak nitelenen Mekke'yi son ziyaretinde verdiği hutbede bütün Müslümanların kardeş olduğunu, ırk ayrımına gerek olmadığını, kadınlara ve çocuklara değer verilmesi gerektiğini bildirmiştir.
Hz. Ebubekir Dönemi (632-634):
♦ Yalancı peygamberler ortadan kaldırıldı. Kur'an-ıKerim kez kitap haline getirildi.
Hz. Ömer Dönemi (634-644)
♦ Hz. Muhammed’in kurduğu devlet imparatorluğa dönüştü. Bu imparatorluğu kolay yönetmek için "Amillik" denilen vilayetler oluşturuldu. İlk kez kadılık teşkilatları kuruldu.
♦ Maliye ve askerlik konularıyla ilgili ilk divanlar kuruldu.
Hz. Osman Dönemi (644-656)
♦ İlk İslâm donanması kuruldu.
♦ Bizans’la yapılan ilk deniz savaşı kazanıldı.
♦ Kuran çoğaltılarak önemli İslâm kentlerine gönderildi.
♦ Hz. Osman, Mısırlı suikastçıların saldırısıyla öldü.
Hz. Ali Dönemi (656-661)
♦ Hz. Ali, Hz. Ayşe’nin muhalefetini Cemel Vak’ası (Deve Olayı) denilen savaşla bastırdı (656).
♦ Hz. Ali, Emevilerin başlattığı muhalefetin lideri olanŞam Valisi Muaviye üzerine sefer düzenledi. Sıffin Savaşı çıktı (657). Muaviye orduları zor duruma düştü. Savaş bitirilmeden Hakemler Olayına gidildi. Bu olayda hile yapılarak Hz. Ali'nin halifeliği Muaviye'ye verilmeye çalışıldı.Bunun sonrasında İslâm’da ilk resmi ayrılıklar başladı.
♦ Ortaya çıkan siyasi gruplar şunlardır:
a) Şiiler: Hz. Ali taraftarı olanlardır.
b) Emeviler: Muaviye taraftarı olanlardır.
c) Hariciler: Her ikisini de istemeyenler.
♦ Hariciler, Hz. Ali’yi ve Muaviye’yi öldürmek için suikastçılar görevlendirdiler. Hz. Ali, suikast sonucu öldü.
Arap olmayan Müslümanları 2. Sınıf vatandaş gördüler.
İlk Türk-islam parasını bastırdılar.
Yönetimi saltanata dönüştürdüler. Babadan oğula geçen sistem.
İkiye ayrılıp yıkıldılar. Endülüs emevi devleti ispanya da kuruldu.
★ Arap milliyetçiliği yaparak, Arap olmayan Müslümanları“Mevali” (azadlı köle) görmeleri
★ Gayrimüslimlerden alınan Cizye ve Haraç gibi vergilerin Arap olmayan Müslüman topluluklardan da alması
★ Şiilerin ve Abbasilerin yıkıcı çalışmaları
★ Hz. Muhammed soyundan gelenlere kötü davra- nılması,bir çoğunun öldürülmesi
★ Emevi ailesi arasındaki iç çekişmeler
★ Sınırların genişlemesi ile merkezi otoritenin zayıflaması
İSPANYA DA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ:
1-ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ
2- BENİ AHMER DEVLETİ
♦ Halife Mu'tasımDönemi'ndeTürklerden ordular oluşturulmaya başlandı.
♦ Türk ordusu için Bağdat yakınlarında Samerra şehri kuruldu.
TALAS SAVAŞI:
BU SAVAŞTA Türkler abbasilere yardım etmişbunun sonucu olarak abbasiler Türklere yöneticilik vererek onların islamiyeti kabul etmelerini sağlamışlardı. 751 bu onemlı.
Türklerin İslamiyet'i Kabul Etme Nedenleri
♦ İslamiyet’teki tek tanrı (Allah) inancı ile GökTanrı inancı arasında pek fark bulmamaları
♦ Türktoplumunda bulunan Ozan ve Kam'lar ile İslam Evliyaları ve Dervişlerinin birbirine benzerlik göstermesi
♦ Cihad fikriyle, fetih fikrinin birbiriyle bağdaşması
♦ İslamiyet'in öngördüğü doğruluk, dürüstlük, temizlik, konukseverlik gibi ahlak kurallarının, Türk ahlak anlayışına uygun olması
♦ Ahiret inancı ve Kurban Kesme benzerlikleri
♦ Bilimsel ve ticari ilişkilerin etkileri
Türkler islamiyeti geliştirdiler yaydılar ve korudular.
Divanlar:
Divan-ı İnşâ: Resmî yazışmalarla ilgilenirdi Divan-ıMezâlim: Adalet işlerine bakardı.
Divan-ı Ceyş: Askerî işlerine bakardı.
Divan-ı Beytü'l Mâl: Devletin gelir ve giderleriyle ilgilenirdi.
Halife Me'mun zamanında Bağdat'ta Beyt’ül Hikme (Hikmet Evi) adıyla bir kurum oluşturulmuştur.
* Tefsir: Kur'an'ın anlamını açıklayan bilim dalıdır. Taberî, Zemahşerî vb.
* Hadis: Peygamberimizin sözlerini ve davranışlarını araştırır.
Buharî, Müslim, Ebû Davud vb.
* Fıkıh: İslâm hukukudur. Ebû Hanife, İmam Şafî vb.
* Kelam: Allah’ın varlığını, birliğini akıl ve mantık yoluyla ispatlayan bilim dalıdır. İmam Maturidî vb.
* Tasavvuf: Allah’ıtanımayı ve O’na kalp yoluyla yakınlaşmayı amaç edinen ilim dalıdır. Muhyiddin A’rabî vb.
* Tarih: Taberî,İbnü’l Esîr, Mesûdî
* Coğrafya: ibn Fadlan,İdrisî
* Astronomi: Fezârî, Harezmî
* Matematik: Harezmî, Tûsi, Battani, İbn-i Cemşid
* Kimya: Câbir, Râzî, Birûnî, El-Maksîdi, İbn-i Sina
* Tıp ve Eczacılık: Huneyn bin İshak, Râzî, ibn-i Sina Fizik: İbnü’l Heysem
* Felsefe: Kindi, İbn-i Rüşt, Farabî, İbn-i Sina
Tolunoğulları
♦ Mısır 'da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
Akşitler
♦ Bu devlet Türklerin Mısır'da kurduğu ikinci devlettir.
EYYÜBİLER
MEMLÜKLÜLER
♦ Karluk Yağma Çiğil adlı Türk toplulukları tarafından kurulmuştur.
♦ Bilinen ilk hükümdar Bilge Kül Kadir Han'dır.
♦ Başkentleri, Balasagun’dur.
İlk Müslüman Türk devletidir.
♦ SamanoğullarıDevleti’nin Gazne şehri valisi Alp Tekin tarafından kurulmuştur.
♦ En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan'a 17 sefer yapmış, kuzey bölümlerine İslamiyet'in girmesini sağlamıştır.
Sultan ünvanını ilk kez Gazneli Mahmut kullanmıştır.
Dandanakan Savaşı (1040) gaznelileri yıkıp kurulmuşlardır. Pasinler Savaşı ile Anadolu topraklarının fethi başlamıştır. 1048
Malazgirt Savaşı (1071)
Nedenleri
★ Türklerin Anadolu topraklarına akınlar yapması
★ Bizans imparatoru Romen Diyojen’in büyük bir ordu ile doğu seferine çıkması
Sonuçları
★ Anadolu’nun kapıları Türkler’e açıldı.
★ Bizans’ınİslam dünyası üzerindeki baskısı sona erdi.
★ Türkiye tarihi başladı.
★ Türkler’e karşı Haçlı Seferleri’ne neden oldu.
★ Ülkenin hanedan üyelerinin ortak malı sayılması (veraset hukuku)
★ Atabeylerin bölgelerinde güçlenmeleri ve bağımsızlıklarını ilan etmeleri
★ Batınilerin zararlı çalışmaları
★ Devlet idaresinin Farsların eline geçmesiyle Türkmenlerin küstürülmesi
★ Abbasi halifelerinin eski siyasi güçlerine ulaşmak için aleyhte çalışmaları
Oğuz Boyları
24 Oğuz Boyu vardır.
Büyük Selçuklu Devleti, Oğuz Türklerinin Üçok koluna mensup olan Kınık boyu tarafından kurulmuştur.
Oğuzların Tarihte KurduklarıDevletler
• Oğuz Yabgu Devleti
• Büyük Selçuklu Devleti
• Anadolu Selçuklu Devleti
• Harzemşahlar
• Karakoyuniular
• Akkoyunlular
• Anadolu Beylikleri
• OsmanlıDevleti
• Türkiye Cumhuriyeti
HÜKÜMDARLIK ALAMETLERİ
Tuğ: Birkaç tane at kuyruğunun bir sırığın ucuna asılmasıyla olurdu. Tuğlar'ın adedi hükümdarın ve beylerin nüfuzuna göre değişirdi. Türk hükümdarları dokuz tuğ taşırdı.
Otağ:Hükümdarların seferlerde ve başkent dışına çıktıklarında oturdukları çadırdır.
Çetr: Büyük birşemsiyeye benzeyen altın sırmalı kadife veya atlastan yapılmış güneşlik gibiydi. Hükümdarın başı üzerinde tutulurdu.
Hutbe: Hükümdarın bağımsızlığını ilan ettiğinde ya da yönetimi altındaki ülkelerin camilerinde cuma hutbelerinde adının geçmesidir.
Nevbet: Beş vakit namazdan önce sarayın kapısında çalınan çeşitli müzik aletleridir.
Sancak: Kenarları sırma işlemeli ve saçaklı bayraktır.
Taht: Hükümdarın oturduğu süslü koltuktur.
Saray: Sultanın ve ailesinin oturduğu, aynı zamanda devlet işlerinin görüşüldüğü yerdir.
Para Bastırmak: En önemli bağımsızlık alâmetlerin- dendir. Hükümdar kendi adına altın ya da gümüş sikke kestirirdi.
Tuğra Çekmek: Devletin resmi yazı ve yazışmalarına hükümdarın mührünün basılmasıdır.
Ordu
♦ Büyük Selçuklu ordusu altı ayrı bölümden oluşuyordu. Bunlar:
1. Gulemân-ı Saray: Çeşitli milletlerden toplanan kölelerin özel bir eğitimle saray için yetiştirilmesi ile oluşmuş askerlerdir.
2. Hassa Askerleri: Çeşitli Türk boylarından oluşan atlı askeri birliklerdir.
3. Melik ve Vali askerleri: Melikler ve valilerde savaş zamanı emrindeki askerlerle Sultan’ın ordusuna katılırdı.
4. Bağlı Devlet ve Beyliklerin Askerleri: Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı devlet ve beylikler de savaşa zamanı Büyük Selçuklu Devleti’ne asker verirlerdi.(Ermeni ve Gürcü krallıkları gibi)
5. Türkmenler: Göçebe olarak yaşayan Türkmenler savaş ortamına her an hazır bulunurlar ve gönüllü olarak Sultan’ın ordusuna katılırlardı.
6. Sipahiler: İkta (toprak sahibi) olanların, gelirlerinin bir bölümü ile beslemek zorunda olduklarıaskerleridir. Buna göre ülke toprakları vergi gelirlerine göre bölümlere ayrılırdı, bu bölümlere İkta denirdi.
Hukuk Sistemi
♦ Türk-İslam Devletlerinde hukuk, Şer’i ve Örfi olmak üzere ikiye ayrılırdı:
Şer’i Hukuk: Şeriat, din kuralları.
Örfî Hukuk: Gelenekler, töre.
♦ Şer’i hukuk ile ilgili davalara kadı bakardı.
♦ Örfi hukuk ile ilgili davalara bakan yüksek bir mahkeme vardı. Bu mahkemenin başı emir-i dad idi.
Ordu içindeki anlaşmazlıklara“kadıasker” (kazasker) bakardı.
Toprak Yönetimi
Türk-İslam devletlerinde ülke toprakları yönetim bakımından dört ayrı bölüme ayrılmıştı.
Bunlar;
1. Has Toprakları: vergi gelirleri Sultan’a ait topraklardır.
2. İkta Toprakları: Gelirleri, Hizmet ve maaş karşılığı olarak kumandanlara, askerlere ve devlet adamlarına bırakılan topraklarıdır, (ikta sahibi olan devlet adamı veya komutan belirli sayıda devlete asker yetiştirmek zorundaydı.)
3. Mülk Toprakları: Kişilere ait topraklardır. Sahibi toprağı istediği gibi kullanma hakkına sahiptir.
4. Vakıf Toprakları: Okul, hastane gibi sosyal kurumların ihtiyaçlarını karşılamak için devlet tarafından bu kurumlara verilen topraklardır.
Timur Devleti zamanında Tarım ve ticaretle uğraşanlardan alınan vergiye tamga adı verilmiştir.
İlim:
♦ Selçuklularda ilk medrese, Tuğrul bey zamanında Nişabur'da açıldı.
♦ Alp Arslan döneminde medreseler devlet himayesi altına alındı. Nizam-ül Mülk'ün gayreti ile nizamiye medresesi kuruldu (1067).
Daha sonra nizamiye medreseleri birçok ilde açıldı. Bu medreselerde islami bilenlerin yanında müspet bilimlerde okutuldu.
Büyük Türk-İslâm Bilginleri
■ Farabi Felsefe
■ ■İbn-i Sina Tıp
■ ■Uluğ Bey^> Astronomi
■ ■Biruni^* Matematik
■ ■Barani^» Trigonometri
■ ■Ali Kuşçu Astronomi
Dil ve Edebiyat
Divan-ı Lügat-it Türk -» Kaşgarlı Mahmud: Türkçe ‘nin zengin bir dil olfuğunu göstermek ve Araplara Türkçe öğretmek amaci ile yazılmış bir eserdir.
Şehname Firdevsi
Divan-ı Hikmet ->• Hoca Ahmet Yesevi
Atabet’ül Hakayık Edip Ahmet
Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacip
Timur Devleti döneminin en ünlü yazar ve şairi Ali Şir Nevai’dir
ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ
Danişment Gazi tarafından merkezi Sivas olmak üzere, Amasya, Tokat, Kayseri, Malatya bölgesinde kurulmuştur.
♦ Ebul Kasım tarafından erzurum’da kuruldu.
♦ Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği dolaylarında kurulmuştur.
♦ Artuk Bey’in oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur.
♦ İzmir ve çevresinde bir beylik kuran Çaka Bey bilinen ilk Türk denizcisidir.
Süleyman Şah Dönemi
♦ Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmış Oğlu Süleyman Şah’tır.
♦ Selçuklu soyundan olan Süleyman Bey, Bizans'a ait İznik'i başkent yaparak devleti kurdu.
Kılıçarslan Dönemi
♦ Haçlıordularının saldırısı üzerine İznik boşaltıldı.
Konya başkent yapıldı.
Dini Nedenleri
★ Hristiyanların kutsal şehir ve yerleri Müslüman- lardan almak istemesi. (Özellikle Kudüs'ü)
★ Katolik Kilisesi'nin Ortodoksluğu egemenlik altına almak istemesi
Papalığın Hristiyanlığı daha geniş alanlara yaymak istemesi
Siyasi Nedenler
★ Malazgirt savaşından sonra Türklerin Hristiyan topraklarında hızla ilerlemesi karşısında Hristi- yanların Türkleri Anadolu, Suriye ve Filistin’den uzaklaştırmak istemeleri
★ Türk saldırıları karşısında zor durumda kalan Bizans imparatorluğunun Batı’dan yardım istemesi
★ Senyör veşövalyelerin serüven tutkunluğu
★ Mısır’da kurulan Fatimilerin hilafeti ele geçirmek için batılılardan yardım istemesi
Ekonomik Nedenler
★ Yoksul batılıların Doğunun zenginliklerine ulaşmak istemeleri
★ İtalyan tüccarların Doğu Akdeniz ve Karadeniz ticaretini ele geçirmek istemeleri
★ Topraksız köylülerin ve şövalyelerin toprak elde etmek istemeleri
Toplam 8 tane haçlı seferi olmuştur. Bunların ilk 4 tanesi önemlidir.
I. Haçlı Seferi (1096-1099)
♦ Öncü Haçlıgrubu Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan tarafından imha edildi. Ancak asıl Haçlıgrubu sayıca çok fazla idi. Haçlıların fazlalığı karşısında Selçuklular, başkent iznik’i boşalttılar. Konyayı başkent yaptılar.
♦ Haçlılar, Fatimilerden Kudüs'ü aldılar. Kudüs Latin Krallığını kurdular.
♦ Anadolu'ya gelen Haçlılar yenilgiye uğratıldı.
Nedeni: Mısır'daki Eyyubi hükümdarıSelahattin Eyyubi’nin Kudüs Latin krallığını Hıttin Savaşı’yla yıkması.
♦ Selahattin Eyyubi Kudüs'ü AvrupalIlara kaptırmadı. Savaş sonunda yapılan anlaşmaya göre Hıristiyan hacı-lar Kudüs’ü serbest ziyaret edeceklerdi.
Nedeni: Haçlıların Kudüs'ü almak istemeleri ve Eyyubi devletine son vermeyi amaçlamaları.
♦ AvrupalIlar amaçlarından vazgeçerek İstanbul’a yöneldiler. Şehri yağmaladılar.
Bizans Devleti’ne son verdiler.İstanbulda Latin krallığı kurdular
HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI
Dini Sonuçları
★ Hristiyan Katolik halkın Kilise ve Papalara güveni azaldı.
★ Yüksek Doğu kültürünün tanınması Avrupa’da hümanizm’in doğmasına ortam hazırladı.
★ Katolikler ve Ortodokslar arasındaki ayrılıklar daha da belirgenleşti.
★ Kudüs ve kutsal kentler Müslümanların ellerinde
kaldı.
★ Skolastik düşünce zayıflamaya başladı.
Siyasal ve Sosyal Sonuçlar
★ Soyluların ve şövalyelerin bir kısmı öldü. Kalanlar ise eski durumlarını koruyamadılar. Bu nedenle krallar etkilerini artırdılar ve feodalite zayıfladı.
★ Bizans Haçlıların etkisi ile merkezi otoritesini belli bir süre kaybetti. İznik ve Trabzon’da yeni krallıklar kuruldu.
★ Ön Asya ve Avrupa arasındaki ticaret gelişti.
★ Akdeniz ülkelerinin limanları önem kazandı.
★ Türk - İslamşehirleri tahrip edildi.
★ Bu seferler sırasında Venedik ve Cenevizliler ekonomik olarak zenginleştiler.
★ Doğu'dan öğrendikleri kâğıt, matbaa, pusula, yel değirmeni Batı'ya taşındı.
★ Halı, ipek ve pamuklu dokumayı öğrendiler.
★ Doğu'nun mimari eserlerini inceleyerek köprü, kervansaray, kemer, süsleme sanatını kendi ülkelerinde uygulamaya başladılar.
★ İslam kültürü yoluyla eski Yunan (Antikite) eserlerini tanıdılar. Bu da Rönesans'ın doğuşuna katkı sağladı.
MAGNA CHARTA (BÜYÜK ŞART) (1215)
İngiltere kralı Yurtsuz Jan ile soylular arasındaki kişisel hakların tanındığını belirten ilk siyasal belgedir.
Buna göre;
★ Hiçbir özgür insan, yürürlükteki kanunlara rağmen tutuklanamaz, sürgün edilemez, yok edilemez.
★ Adalet geciktirilemez, satılamaz, hiçbir özgür yurttaş adaletten mahrum bırakılamaz.
★ Kanunlar dışında hiçbir vergi haciz yoluyla ve zor kullanılarak alınamaz.
Kösedağ Savaşı (1243)
♦ KösedağSavaşı’nı kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti Moğolların egemenliği altına girdi.
♦ Moğollar Anadolu’yu kendilerine bağlı bir eyalet haline getirdiler. İstedikleri kişiyi sultan yaptılar.
♦ Moğollar (İlhanlIlar), her ne kadar Anadolu’yu işgal etseler de hiçbir zaman tam anlamıile bir otorite kuramadılar.
Divan üyeleri şunlardır:
Müstevfi: Mali işlere bakmıştır.
Tuğracı: Yazışma işlerini yürütmüştür.
Emir-i Dad: Hukuk işlerini düzenlemiştir.
Pervaneci: Dirlik toprakların dağıtım işlerini yapmıştır.
Beylerbeyi: Eyalet askerlerin başkomutanlığınıyapmıştır.
♦ Şahne ve Emir: Vilayetleri yöneten, askeri yetkileri olan valilerdir.
♦ Melik: Valilik yapan şehzadelerdir. Merkezi otoriteye önem verildiği için yetkileri sınırlıydı.
♦ Kadı: Sivil davalara bakan yargıç.
♦ Emir-i Sevahil: Kıyılardakişehirleri yönetirler ve donanma işlerine bakarlardı.
♦ Uç Beyleri: Sınırlardaki vilayetleri yönetirlerdi. Bunlar Türk kökenli insanlardı.
Ahilik
♦ Anadolu’da, 13. yüzyılda Ahi Evran tarafından kurulan esnaf teşkilatlanmasıdır.
♦ Ahilik, ahlâkî, ekonomik, sosyal, siyasî ve askerî bir işleve sahipti.
♦ Ahiliğin temel amacı; sosyal adalarti gerçekleştirmekti.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder